Kiedy borykamy się z trudnościami natury psychicznej najczęściej nie jest dla nas jasne który z ww. specjalistów jest tym do którego winniśmy się zgłosić po pomoc w cierpieniu. By to ocenić, przed planowaną konsultacją warto dowiedzieć się, kim są poszczególni specjaliści (jakie mają wykształcenie, w czym się specjalizują, w jaki sposób i gdzie pracują) i jaki jest ich zakres pomocy (diagnoza, pomoc psychologiczna, farmakoterapia, psychoterapia). Należy podkreślić, iż każdy z ww. specjalistów to niezależny zawód, przy czym bardzo często zdarza się, że psycholog czy psychiatra dokonując wyboru ścieżki specjalizacyjnej dodatkowo kształci się w zawodzie psychoterapeuty, by móc pracować z pacjentami w procesie leczenia w sposób bardziej efektywny czy długoterminowy. Warto pamiętać także o tym, że jedynie psychiatra jest lekarzem i tylko on może zlecać leki (stosować farmakoterapię) czy ma możliwość wypisywać zwolnienia z pracy czyli druk l4. Każda z tych specjalizacji ma jednak swoją wąską charakterystykę.
Psychiatra to lekarz medycyny, ukończył studia medyczne (sześć lat na wydziale lekarskim akademii medycznej), a następnie specjalizację z psychiatrii (nauki zajmującej się badaniem, zapobieganiem i leczeniem zaburzeń i chorób psychicznych). Dokonuje diagnozy medycznej, może przepisywać leki m.in. psychotropowe, udzielać zwolnienia z pracy. Jego kształcenie w zakresie psychologii czy psychoterapii w ramach studiów jest jedynie fragmentaryczne, nie jest po nich przygotowany do prowadzenia psychoterapii czy udzielania pomocy czy diagnostyki psychologicznej.

Zwykle jednorazowe spotkanie mające na celu rozpoznanie problemu i dopasowanie adekwatnej formy pomocy.

Najczęściej jest to cykl spotkań; forma pomocy oferowana osobom zdrowym przeżywającym tak zwane kryzysy rozwojowe lub trudności adaptacyjne. Koncentruje się na dostarczeniu wiedzy na temat sposobów radzenia sobie z konkretnym problemem. Użyteczne jest w zmianach rozwojowych i nagromadzeniu się wydarzeń życiowych. Odbywa się ono w formie kilku spotkań, których głównym celem jest zidentyfikowanie problemu i poszukiwanie sposobów jego rozwiązania.

Jest działaniem zmierzającym do odzyskania przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności jego samodzielnego rozwiązania. Ma charakter pomocy psychologicznej. Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, zredukowaniu lęku. Kryzys jest momentem zwrotnym, stanem, który cechuje się dużym napięciem emocjonalnym, uczuciem przerażenia, obawą przed utratą kontroli i poczuciem bezradności oraz przed różnymi formami dezorganizacji zachowania i objawami somatycznymi. Osoba przeżywająca taki stan, ze względu na ograniczenie bądź wyczerpanie własnych możliwości rozwiązania problemu, wymaga pomocy z zewnątrz. Najczęściej pomocy tej udziela psycholog lub psychoterapeuta.

Diagnostyka psychologiczna to proces oceny cech i stanów psychicznych człowieka dokonywany przez psychologa za pomocą metod psychologicznych, którymi najczęściej są testy psychologiczne, obserwacja psychologiczna i wywiad. Diagnoza psychologiczna koncentruje się na opisie nieprawidłowości zachowania w różnych sytuacjach życiowych, zlokalizowaniu przyczyn oraz określeniu stopnia udziału mechanizmów psychologicznych, organicznych lub środowiskowych w powstawaniu tych zaburzeń. Zadaniem diagnozy psychologicznej jest przygotowanie materiału informacyjnego i zaleceń do terapii oraz sformułowanie prognozy, co do dalszego funkcjonowania. Często diagnostyka psychologiczna jest wykorzystywana w postepowaniach i sprawach sądowych. Wówczas organ prowadzący działania kryminalne, sądowe zleca psychologom (najczęściej biegłym) opiniodawstwo sądowe. Na powyższe składa się kompleksowa usługa wykonywana na zlecenie sądu, wydziału rodzinnego, karnego, bądź prokuratury. Polega na analizie akt sprawy, przeprowadzeniu badania psychologicznego osób i sporządzeniu pisemnej opinii psychologicznej stanowiącej dowód w toczącym się postępowaniu. Usługa ta jest wykonywana generalnie przez biegłego psychologa w odpowiedzi na powołanie go przez sąd z listy biegłych w sprawie opiekuńczej, rozwodowej bądź karnej. Opiniujący psycholog dokonuje pełnej diagnostyki psychologicznej wobec wszystkich przywołanych przez sąd osób i zgodnie z obowiązującymi standardami wydaje kompleksową pisemną opinię stanowiącą odpowiedź na tezy zawarte w zleceniu.

Mediacja to metoda rozwiązywania sporów, w której neutralna i bezstronna osoba trzecia pomaga stronom we wzajemnej komunikacji, określeniu interesów i kwestii do dyskusji oraz dojściu do wspólnie akceptowalnego porozumienia. Proces ten ma charakter dobrowolny, poufny i nieformalny. Mediacje różnią się od rozstrzygnięć instytucjonalnych (w tym sądowych) przede wszystkim tym, że ich celem nie jest ustalenie, kto ma rację, ale wypracowanie rozwiązania satysfakcjonującego strony sporu. Mediacje mogą być stosowane w szerokiej gamie konfliktów m.in. rodzinnych, małżeńskich, pokoleniowych, towarzyskich, koleżeńskich, rówieśniczych; ale i w sprawach spadkowych, majątkowych i cywilnych; także pracowniczych, w administracji i sporach urzędowych, w sprawach gospodarczych, w sprawach karnych a też tych dotyczących nieletnich.
Mediacja sądowa to kompleksowa usługa wykonywana na zlecenie sądu, najczęściej wydziału rodzinnego lub karnego i polega na organizacji i przeprowadzeniu spotkań mediacyjnych z osobami biorącymi udział w postępowaniu sądowym; małżonkami, rodzicami, dziadkami w celu ustalenia kwestii spornych np. alimentacji czy regulacji kontaktów rodzica z małoletnim dzieckiem w sytuacji rozwodu. Mediator podobnie jak biegły w każdej sprawie powoływany jest przez sąd z listy biegłych mediatorów. Ilość spotkań mediacyjnych zależy od stopnia skomplikowania problemu i gotowości do jego rozwiązania klientów. Z doświadczenia wynika, że średnio jest to ok. 7 spotkań trwających ok. 50-60 min.). Podobna usługa może mieć także charakter pozasądowy wykonywana jest dla klientów, którzy zgłaszają się bezpośrednio do mediatora i nie uczestniczą w postępowaniu sądowym.